Bagienna Dolina Drwęcy dawniej i dziś
Objęcie ochroną Bagiennej Doliny Drwęcy jako obszaru specjalnej ochrony ptaków to między innymi efekt ponad 20-letniej niezwykle zaangażowanej działalności grupy młodych ludzi z powiatu brodnickiego. Ten najcenniejszy pod względem ornitologicznym teren długo pozostawał na drugim planie przyrodniczych odkryć - po parkach krajobrazowych - które zwieńczyłaby ochrona prawna.
Odkrywcy ptasiej enklawy
O zasługach, jakie w dziele ochrony Bagiennej Doliny Drwęcy położyła ekipa kilku miłośników ptaków, przekonał mnie artykuł „Dzieje ornitologii powiatu brodnickiego” Sebastiana Guentzla w III tomie „Szkiców brodnickich”1 . Swoją działalność grupa ta rozpoczęła z początkiem lat osiemdziesiątych, w czasie przełomu w dziejach brodnickiej ornitologii, której efektem było odkrycie ptasiej enklawy Doliny Drwęcy w okolicach Brodnicy. Autor nie zapomniał oczywiście o poświęceniu miejsca także wcześniejszym pionierom ziemi brodnickiej w tej dziedzinie.
Przez lata młodzi odkrywcy spędzali tu niemal każdy dzień w sezonie lęgowym, poczynili wiele profesjonalnych obserwacji, wzbogacając wiedzę na temat awifauny naszego regionu. W skład pionierskiej ekipy wchodzili: Grzegorz Sucheński, Robert Czajkowski, Piotr Robakiewicz, Grzegorz Kalinowski i Grzegorz Czapiewski. Sebastian Guentzel był założycielem późniejszej nieco brodnickiej formacji interesującej się ptakami i połączył ją z grupą Grzegorza Czapiewskiego. W ostatniej działali: Sławomir Bartnicki, Tomasz Rafalski i Marek Rumiński. Poza „Chłopakami z Rolnika”, jak ich nazywano, w terenie można było jeszcze spotkać wspomnianych już wyżej oraz Marcina Kostrzyńskiego, Roberta Miklaszewskiego, Michała Kosowicza i Grzegorza Neubauera oraz wielu innych.
Ich marzenia i plany
Penetrowali oni także Pojezierze Brodnickie i okolicę Górzna, ale skupili się przede wszystkim na odcinku Doliny Drwęcy między Brodnicą a ujściem Brynicy. „Niełatwe to były czasy dla młodych chłopaków o tak specyficznym zainteresowaniu, jakim jest podglądanie ptaków – wspomina autor „Dziejów ornitologii...”. – „Sprzęt optyczny, jeśli w ogóle osiągalny, to na ogół był bardzo kiepskiej jakości, literatura polskojęzyczna ograniczała się do kilku pozycji. Trudno też było zdobyć nagrania z głosami ptaków – dziś obok lornetki i dobrego przewodnika terenowego podstawowe wyposażenie każdego ornitologa.” Mimo to właśnie w tym czasie podjęli pierwsze próby powołania rezerwatu w Dolinie Drwęcy, ale z braku oczekiwanego rezultatu byli zmuszeni powtarzać je wielokrotnie.
Rozpoczęli liczenie ptaków, lokalizowali ich stanowiska lęgowe a poczynione obserwacje skrupulatnie notowali. „Chłopaki z Rolnika” wykonywali zaproponowane przez współpracowników konserwatora przyrody przeczesywanie okolicznych lasów i poszukiwali gniazd ptaków drapieżnych, ustalali w Dolinie Drwęcy oraz na wyspach jezior odpowiednie miejsca do rozwieszenia budek lęgowych dla nurogęsi oraz gągołów.
Ich działalność ornitologiczna w latach dziewięćdziesiątych rozwijała się prężnie, czego efektem było między innymi wciągnięcie kilku nowych gatunków na listę ptaków występujących na terenie brodnickiego powiatu. Na podstawie zbieranego przez lata materiału Sebastian Guentzel i Michał Kosowicz stworzyli dokładne opracowanie awifaunistyczne terenu, co doprowadziło do rejestracji BDD przez Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków jako Ostoi Ptaków w Polsce. Mimo jej zatwierdzenia przez Międzynarodową Radę Ochrony Ptaków i Międzynarodowe Biuro Badań Ptaków Wodno-Błotnych i Terenów Podmokłych Bagienna Dolina Drwęcy pozostawała nadal poza jakąkolwiek ochroną.
Dolina dziś
Dla młodych odkrywców czas okazał się łaskawy dopiero wiele lat później. Bagienna Dolina Drwęcy wraz z jeziorem Bachotek znalazła się na terenie Brodnickiego Parku Krajobrazowego w roku 2005. Decyzją ministra środowiska włączono ją do obszaru specjalnej ochrony ptaków sieci europejskiej „Natura 2000”. Dzięki temu cała dolina jest teraz ważnym korytarzem ekologicznym o znaczeniu krajowym.
Wcześniej doszło jeszcze do opracowania wspólnego, ponad dwudziestoletniego dorobku młodych ornitologów. Wiele danych z tamtego okresu dotyczących ptaków powiatu brodnickiego opublikowano w książce „Awifauna Polski”. Gromadzeniu profesjonalnych danych niezbędnych do potwierdzenia rangi Bagiennej Doliny Drwęcy służyły spływy kajakowe Drwęcą organizowane dzięki współpracy z Urzędem Miasta Brodnicy i Zarządem Brodnickiego Parku Krajobrazowego. W spływach uczestniczyli doświadczeni ornitolodzy ze Szczecina i Torunia, a połączenie zebranego wtedy materiału z wcześniejszymi obserwacjami na lądzie pozwoliło na przedstawienie niezbitych dowodów w kolejnym opracowaniu awifaunistycznym, które pokazało wyjątkowość Bagiennej Doliny Drwęcy. Ten moment przesądził o powodzeniu w wieloletniej pracy i walce bohaterów tego artykułu.
1Guenzel S. „Dzieje ornitologii powiatu brodnickiego” w: „Szkice brodnickie” t. III pod red. K. Grążawskiego, 2006
