Rezerwaty przyrody
Przyrodniczych rezerwatów na naszym terenie jest 13, co świadczy, że pod względem walorów przyrodniczych jesteśmy powiatem jednym z bardziej wartościowych w województwie kujawsko-pomorskim. Składa się na to zarówno zróżnicowane środowisko geograficzne (rzeźba terenu, wody, gleby, klimat), jak i bogata szata roślinna i świat zwierząt. Szczególne znaczenie ma tutaj obecność dużych kompleksów leśnych, licznych jezior oraz różnego typu torfowisk.
Najlepiej zachowane, naturalne fragmenty przyrody zostały objęte ochroną prawną jako rezerwaty. Ich duża liczba i różnych charakter są najlepszym potwierdzeniem wysokich walorów przyrodniczych tego regionu.
Rezerwaty przyrody są obiektami najczęściej wyłączonymi z eksploatacji gospodarczej dla zachowania wartościowych, naturalnych lub mało zmienionych przez człowieka ekosystemów, stanowisk roślin i zwierząt lub elementów przyrody nieożywionej. Zależnie od celu ochrony wyróżnia się różne typy rezerwatów, np. leśne, torfowiskowe, florystyczne (chroniące gatunek rośliny). Większość obiektów ma status rezerwatów częściowych, gdzie dopuszcza się różne zabiegi gospodarcze dla celów ekologicznych, pozwalające przyrodzie w utrzymaniu stanu zgodnie z wyznaczonym celem ochrony. Niektóre jednak rezerwaty mają status rezerwatów ścisłych, gdzie nie realizuje się żadnych form gospodarowania i daje przyrodzie możliwość naturalnego rozwoju. Warto nadmienić, że wstęp do rezerwatów tego typu jest wyłącznie za zgodą Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody.
Spośród 13 rezerwatów przyrody w naszym powiecie 5 należy zaliczyć do typu leśnego, 4 do torfowiskowego, 2 do florystycznego 1 do faunistycznego i 1 do krajobrazowego (ekosystemowi). 3 obiekty mają status rezerwatów ścisłych.
- „Bachotek” rezerwat florystyczny. Utworzono go dla ochrony kłoci wiechowatej. Rozciąga się wzdłuż brzegu Skarlanki między jeziorami Strażym i Bachotek.
- „Bagno Mostki” rezerwat torfowiskowo-leśny. Swoją powierzchnią obejmuje część gminy Zbiczno oraz gminy Kurzętnik. Ta druga leży w województwie warmińsko-mazurskim. Szczególnie wartościowe jest tu występowanie reliktowej bażyny czarnej.
- „Cielęta Jar Grądowy” rezerwat leśny, najmłodszy w powiecie brodnickim (2003 r.). Celem ochrony jest tutaj zachowanie ze względów naukowych, przyrodniczych i krajobrazowych żyznych lasów liściastych z charakterystycznymi, rzadkimi i chronionymi gatunkami runa, porastającymi zbocza i dno jaru ze źródliskami.
- „Czarny Bryńsk” rezerwat florystyczny utworzony dla ochrony kłoci wiechowatej – rośliny szuwarowej, rzadkiej we wschodniej części naszego kraju. Kłoć rośnie nad brzegami śródleśnego jeziora, objętego rezerwatem oraz na torfowisku przejściowym. Warta uwagi jest tu bogata roślinność wodna, szuwarowa i torfowiskowa.
- „Drwęca” to rezerwat faunistyczny obejmujący wody rzeki i kilku jej dopływów. Na terenie powiatu brodnickiego to powierzchnia 199,40 ha. Utworzony dla zachowania środowiska bytowania interesujących gatunków ryb, głównie łososiowatych – łososia, troci, pstrąga i certy. Mimo wody obecnie III klasy czystości Drwęca jest nadal tarliskiem ryb łososiowatych, a także minoga rzecznego.
- „Jar Brynicy” to jeden z bardziej znanych i wartościowych rezerwatów krajobrazowych. Bardzo interesujący jar, o długości ok. 3 km, powstał na skutek wcięcia się wód rzeki Brynicy w wysoczyznę morenową. Jego zbocza są bardzo strome, miejscami nawet urwiste. Jest to przyczyną zachowania się tu naturalnych lasów liściastych o charakterze grądu zboczowego, określanego także nazwą lasu klonowo-lipowego. W tego typu grądzie spotyka się wiele rzadkich i chronionych gatunków roślin. Najstarszym i najokazalszym drzewem jest tutaj potężny, pomnikowy „Dąb Rzeczypospolitej”, o obwodzie około 6 m i wysokości 32 m.
- „Mieliwo” rezerwat leśny. Teren rezerwatu zajmuje stoki po zachodniej stronie jeziora Mieliła, gdzie występują lasy grądowe o cechach naturalnych, charakteryzujące się licznym udziałem buka zwyczajnego. Rosną tu około 200-letnie okazy buków, dębów i sosen. Na szczególną uwagę zasługują bardzo nieliczne już stare okazy sosny ze śladami żywicowania staroamerykańskim sposobem kieszeniowym, stosowanym w Europie do połowy XIX w.
- „Mszar Płociczno” rezerwat torfowiskowo-leśny jest największym kompleksem naturalnego torfowiska mszarnego w regionie. Samo torfowisko zajmuje około 27 ha. Kompleks torfowiska otoczony jest borami sosnowymi, w których niejednokrotnie możemy dostrzec widłaki. Część lasów wchodzi w granice rezerwatu.
- „Okonek” rezerwat torfowiskowy, którego głównym przedmiotem ochrony jest tutaj zarastające jezioro, otoczone naturalnym torfowiskiem mszarnym. Wokół tafli wody jeziora rozwija się kożuch mchów torfowców, tzw. pło mszarne, które tworzy mozaikę z taflą wody w postaci półwyspów a nawet wysp. W rezerwacie rośnie owadożerna rosiczka okrągłolistna, a w miejscach najbardziej podmokłych – długolistna. Poza tym spotyka się tu skupiska reliktowej żurawiny drobnolistkowej i florę rzadkich gatunków mszaków.
- „Ostrowy nad Brynicą” rezerwat leśny. Celem ochrony rezerwatu jest las grądowy z drzewostanem sosnowo-lipowym oraz gatunkami ciepłolubnymi. Obecnie jednak na skutek silnego zacienienia runa leśnego, które nastąpiło wraz z rozwojem drzewostanu liściastego, wiele rzadkich gatunków ciepłolubnych ustąpiło z terenu rezerwatu. Niektóre z rzadkich gatunków np. okrzyn szerokolistny i chaber frygijski rosną jeszcze w świetlistej dąbrowie na drugim, sąsiednim wyniesieniu wśród łąk.
- „Retno” rezerwat leśny został utworzony dla ochrony kompleksu lasów liściastych znajdujących się po południowo-zachodniej stronie jeziora Retno. Interesująca jest rzeźba terenu oraz szata roślinna rezerwatu. Obiekt znajduje się na stromych i wysokich zboczach rynny jeziornej, deniwelacje dochodzi tu do 40 m. W rezerwacie dominuje grąd, zróżnicowany w zależności od warunków siedliskowych wieku drzew oraz składu gatunkowego drzewostanu, podszytu i runa. Na uwagę zasługuje rzadki lokalnie składnik runa lasów grądowych – zdrojówka rutewkowata, rosnąca w miejscach wilgotnych, kwitnąca biało w okresie wczesnej wiosny.
- „Stręszek” rezerwat torfowiskowy jest podobny do rezerwatu „Okonek”. Pło torfowców ma również charakter naturalny. Występuje tu także relikt glacjalny – żurawina drobnolistkowa, jednak mniej obficie.
- „Szumny Zdrój” im. Kazimierza Sulisławskiego jest rezerwatem leśnym i należy do najbardziej wartościowych w regionie. Fragment 4,75 ha z 37, 04 ha całej powierzchni rezerwatu podlega ochronie ścisłej. Osobliwością przyrodniczą jest tu duża nisza źródliskowa, na dnie której występuje mozaika małych potoków wypływających z licznych źródeł i miejsc wysięku wody. W okresie maja kwitną tu i bardzo ładnie pachną obfite kępy rzadkiego gatunku górskiego – czosnku niedźwiedziego.
Na podstawie „Przyroda powiatu brodnickiego”, Brodnica 2008
