Bitwa polsko-sowiecka pod Brodnicą
Już w sierpniu 1920 r. zagroziły Pomorzu wojska bolszewickie. Pod wieczór 15 sierpnia około 4 tys. żołnierzy zajęło miasto i część powiatu. Obrońcy, w których skład wchodziły dwa oddziały Straży Obywatelskiej i wojska wycofali się na linię zapasową w Tivoli, a stamtąd dalej w kierunku Jabłonowa. Trzy dni później, po przegrupowaniu i uzupełnieniu stanu Wojsko Polskie pod dowództwem płk. Witolda Aleksandrowicza w godzinach rannych przystąpiło do kontrnatarcia w rejonie wsi Wichulec. Oddziałom WP udało się wyzwolić powiat i miasto. Pod wieczór tego dnia bolszewicy wycofali się w kierunku Lidzbarka.
Na polu bitwy znaleziono 400 zabitych bolszewików, w tym 3 oficerów niemieckich. Polacy zdobyli 3 sztandary bolszewickie, 18 karabinów maszynowych, 600 karabinów jednostrzałowych, 1 samochód, amunicję i tabory. W sumie rozbito 7 pułków piechoty i wzięto do niewoli wielu jeńców bolszewickich. Straty polskie wynosiły 35 poległych i 308 rannych żołnierzy. Mieszkańcy Brodnicy wdzięczni swoim wyzwolicielom z honorami pochowali poległych na cmentarzu wojskowym.
Bitwa pod Brodnicą miała doniosłe znaczenie. Wyparto bolszewików z korytarza pomorskiego i połączono się z armią gen. Władysława Sikorskiego. Było to przedłużenie działań prawego skrzydła 5 Armii aż do granicy pruskiej. 19 sierpnia wojska polskie wyzwoliły Lidzbark Welski, a 20 sierpnia Działdowo, Nowe Miasto i Lubawę.
Cmentarz wojskowy na terenie Lasku Miejskiego urządzili w okresie I wojny światowej Niemcy. Staraniem burmistrza miasta Mieczysława Jerzykiewicza na cmentarzu wybudowano kaplicę-pomnik. Autorem projektu był inż. architekt Kazimierz Ulatowski. Prace budownicze wykonano pod nadzorem Władysława Kasprowskiego. Kamień węgielny poświęcono 22 czerwca 1924 r. w obecności prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego. W siódmą rocznicę bitwy pod Brodnicą 18 sierpnia 1927 r. odbyło się odsłonięcie kaplicy-pomnika. W uroczystości brali udział dwaj żyjący uczestnicy bitwy: pułkownik Witold Aleksandrowicz i hrabia Ignacy Mielżyński.
Kaplica-pomnik od frontu ma cztery kolumny, przed którymi spoczywają dwa lwy symbolizujące męstwo. Zostały wykute przez bydgoskiego mistrza pana Kłobuckiego. Nad wejściem umieszczono medalion z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej. Szczyt kaplicy zwieńczony został metalowym krzyżem. W kaplicy są dwie tablice z pamiątkowym napisem oraz z nazwiskami poległych. W środku kaplicy pomiędzy tablicami płk. Aleksandrowicz w czasie odsłonięcia zawiesił zdjęty z piersi swój Krzyż „Virtuti Military” klasy V, by w ten sposób uczcić pamięć swych poległych podwładnych.
Na podstawie: Marian Chwiałkowski „Bitwa polsko-sowiecka pod Brodnicą”, Brodnica 2000
